TARIK TUNCAY: SHO616 Kanser ve Sosyal Hizmet (Psikososyal Onkoloji)

DERS İÇERİK PLANI

SHO 616 KANSER VE SOSYAL HİZMET
(Psikososyal Onkoloji)

2011-2012, BAHAR DÖNEMİ

Dr. Tarık TUNCAY

Ders Günleri: Her …. saat …..’de Seminer Odasında 2 saat (gün ve saat belirlenecektir)
PDF Belgesi

Dersin Kapsamı

Kanser bakım alanı, diğer ifadeyle onkoloji sosyal hizmeti, sosyal hizmet mesleğinin sağlık alanı içinde uzmanlaştığı özel bir çalışma alanıdır. Günümüzde kanser her toplumda ve sosyo-ekonomik düzey gözetmeksizin toplumun her katmanında yaygındır ve yaşamsal tehdit yaratan etkilerde bulunmaktadır. Kanserin yarattığı ölüm tehdidine ilk yanıtı tıp vermekte, etkin tedavi yöntem ve teknikleri geliştirmeye devam etmektedir. Paralel olarak, sosyal hizmet mesleği de kanser nedeniyle hasta ve yakınlarında gelişen psikososyal belirtilerin ve sorunların ortadan kaldırılması için birey ve aile odaklı müdahaleler yapmaktadır. Hem tıbbın hem de sosyal hizmetin (hemşirelik ve psikoloji ile birlikte) disiplinlerarası yaklaşımı sayesinde bugün kanser bakım ve sağaltım alanı biyopsikososyal perspektife göre şekillenmektedir. Kanserin yalnızca bedensel – fizyolojik bir sorun olmadığı aynı zamanda bilişsel, duyuşsal, tinsel ve etkileşimsel sorunları ve gereksinimleri beraberinde getirdiği kabul edilmektedir. Ayrıca kanser yalnızca tanıyı alan birey tarafından değil bireyin ailesi tarafından da deneyimlenen bir hastalıktır. Tedavi sürecinde ise sıralanan tüm sorunların holistik bir çerçevede alınması artık gerekli görülmektedir. Dolayısıyla bu dersin kapsamını kanserin psikososyal boyutları ve onkoloji sosyal hizmeti müdahaleleri oluşturmaktadır.

Dersin Amacı

Bu seçmeli ders, tıbbi ve psikiyatrik sosyal hizmet alanında uzmanlaşmak isteyen yüksek lisans öğrencileri için tasarlanmıştır. Dersin içeriğinde kanserin tıbbi özellikleri üzerinde kısaca durulacak, ayrıntılı olarak ise psikososyal yönleri incelenecektir. Kanserli bireylerin ve ailelerin sorun çözme ve hastalığın çeşitli etkileriyle başetme kapasitelerini artırmalarını kolaylaştıran yöntem ve teknikler ele alınacaktır. Psikososyal onkoloji alanında uygulama ve araştırma bilgisinin kazanılması beklenmektedir.

Öğrenme Çıktıları

Bu dersin sonunda öğrencilerin aşağıdaki konularda yeterlik ve yetkinlik kazanmış olmaları beklenmektedir.

Kanserin etiyolojisi, temel özellikleri ve tıbbi tedavi yöntemleri (medikal onkoloji) konularında temel bilgi sahibi olma.
Kanserin psikososyal boyutu ve onkoloji sosyal hizmeti konularındaki temel kuramsal yaklaşımları, araştırma ve uygulamaları öğrenme ve bütünleştirme.
Onkoloji profesyonellerinden oluşan disiplinlerarası ekip içinde, hastaların ve ailelerinin duygusal bakımı ve desteklenmesi odağında etkili biçimde çalışabilme.
Sağlık eşitsizliklerinin, sosyal ve ekonomik yoksunlukların psikososyal onkoloji alanına etkilerini kavrama.
Onkoloji bakım alanında, çocuk hastaların, yetişkin hastaların, yaşlı hastaların, ailelerin, toplumun, bakımverenlerin ve onkoloji çalışanlarının ayırt edici özelliklerini ve psikososyal gereksinimlerini öğrenme.
Güncel (ulusal ve uluslararası) psikososyal onkoloji literatürünün eleştirel analizini yapma.
Korku, anksiyete, belirsizlik, kontrol kaybı, güçsüzlük ve diğer psikososyal sorunlarla yüzleşen kanser hastaları ve aileleriyle tanımlama, değerlendirme ve terapötik olarak çalışma yeterliği geliştirme.

Öğretim Yöntemleri

Dersler öğretim üyesinin kısa ders anlatımı, öğrenci sunumları ve etkileşimli öğrenci tartışmalarını içerecektir. Derslerde planlı haftalık konular üzerinde ders sorumlusunun genel bir çerçeve sunmasının ardından öğrencilerin yaptıkları okumalara ve kişisel olarak hazırladıkları çalışmalara referansla etkileşimli bilgi paylaşımı ve tartışma yapmaları istenecektir. Öğrencilerin kişisel katkı ve katılımları çok önemsenmektedir.

Değerlendirme Yöntemleri

Dersin temel amacını karşılamak için öğrencilerin ders takviminde belirtilen tüm okumaları yapmalarında yarar vardır. Ayrıca her dersin öncesinde öğrencinin ilgili modüle hazırlık düzeyi ders sorumlusu tarafından gözlemlenecektir.

Meta-Analiz

Öğrenciden asgari bir ödev hazırlanması istenecektir. Öğrenci hazırlayacağı ödevin nihai konusuna ders sorumlusuna danışarak karar verecektir. Bununla birlikte, öğrencinin dönemin sekizinci haftasına kadar kanserle ilişkili bir veya birden fazla psikososyal değişkenin (umut, yalnızlık, yaşam kalitesi, başetme, algılanan aile yükü vd.) el alındığı araştırma çalışmalarını (en az 20 çalışma) inceleyerek bir meta-analiz (meta-analysis) yapması istenecektir. Meta-analizin nasıl yapılacağına ilişkin bilgiler öğretim elemanından alınacağı gibi literatür incelemesi ile örnek meta analiz çalışmalarına bakılabilir. Temelde meta-analiz, diğer analizlerin analizidir. Belirli sayıda analiz sonuçlarını bütünleştirmek amacıyla kullanılan istatistiksel analizlerdir. Aslında bilimsel araştırmada bir literatür tarama yöntemidir. Diğer literatür tarama yöntemlerinden farkı, araştırma bulgularının bir araya getirilip bütünleştirilmesinde istatistiksel tekniklere başvurulmasıdır.

Reflektif Değerlendirme Yazısı / Sınavı

Dönem sonu genel değerlendirmenin nasıl yapılacağına öğrenciler ile birlikte karar verilecektir. Bölümde yapılacak olan (ortalama 2 saat içinde) tamamlanacak bir genel sınav yapılabilir. Bunun yerine (bölüm dışında) daha kapsamlı bir değerlendirme yazısı hazırlanabilir. Her iki tür ölçme yönteminde de öğrencinin dönemin başından itibaren öğrendiklerini; derste edinilen bilgilere, yapılan tartışmalara ve literatüre referanslar yaparak aktaracakları bir metin istenmektedir.

Puanlama

Ödev: %50; Genel Sınav: %50

Derse Devam

Öğrencilerin önemli bir mazeretleri olmadıkça tüm derslere katılmaları beklenmektedir. Zira dersi başarılı olarak tamamlamak isteyen öğrencinin derse gelmesi ve derste katkı ve katılımda bulunması gerekmektedir. H.Ü. Lisansüstü Yönetmeliğine (2006 tarihli) göre, dersin %80’ine katılım zorunludur (madde 22).

Dersin Çalışma Takvimi

Ders, dönemin 15 haftasına bölünmüş olarak genel değerlendirme dâhil 30 saatlik ders etkinliğini içermektedir. Her ders haftasının konuları, zorunlu ve önerilen okumalarıyla birlikte belirlenmiştir. Dersi alan öğrencilerin dersin zorunlu metinlerini önceleyerek yapacakları okumalarla dersin öncesinde hazırlık yapmış olarak derse gelmeleri beklenmektedir. Dersin metinlerine ders sorumlusundan talep ederek veya elektronik arama motorlarından kaynakça bilgilere ile arama yaparak ulaşılabilir.

	KONULAR / MODÜLLER	ZORUNLU OKUMALAR	ÖNERİLEN OKUMALAR
HAFTA 1	- Ders içeriği hakkında genel bilgilendirme ve öğrencilerin derse oryantasyonu	Tüm dönem süresince yapılması istenen okumalar hakkında bilgi verilecektir.
HAFTA 2	- Kanserlerin Etiyolojisi, Epidemiyolojisi ve Tıbbi Tedavi Yöntemleri	1. Tuncer, M. (Ed). (2009) Ulusal Kanser Programı (2009-2015), T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss. 22-25. 2. Tuncer, M. (2007) “Kanserin Ülkemiz ve Dünyada Önemi, Hastalık Yükü ve Kanser Kontrol Politikaları”, Tuncer, M. (Ed), Türkiye’de Kanser Kontrolü, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.5-8. 3. Kutluk, T., Kars, A. (1992) Kanser Konusunda Genel Bilgiler, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.14-49	Yardım N., Mollahaliloğlu, S. (2007“Türkiye’de Kanser Durumu ve Uluslararası Göstergeler ile Uyumunun Değerlendirmesi”, Tuncer, M. (Ed), Türkiye’de Kanser Kontrolü, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.113-130.
HAFTA 3-4	- Kanserle Yaşamak · Kanserin hastalık anlatıları üzerinden psikososyal etkileri	Tuncay, T. (2009) Genç Kanser Hastalarının Hastalık Anlatılarının Güçlendirme Yaklaşımı Temelinde Analizi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, ss.52-123.
HAFTA 5	- Kanser Hastalarının Psikososyal Sorunları Tanı Süreci Tedavi Süreci Tedavi Sonrası, Remisyon ve Sağkalım Süreci Nüks ve Terminal Dönem	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.43-53	Dedeli, Ö., Fadıloğlu, Ç., & Rüçhan, U. (2008). Kanserli bireylerin fonksiyonel durumları ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. Türk Onkoloji Dergisi, 23(3), 132-139. Işıkhan, V. (2008). Terminal dönemdeki kanser hastalarının ölüm yeri tercihleri. Türk Onkoloji Dergisi, 23(1), 34-44.
HAFTA 6	- Hastaların ve Ailelerinin Kansere Tepkileri ve İlgili Değişkenler Ölüm Tehdidi Sosyo-demografik Değişkenler Başetme Stratejileri Aile İşlevselliği Kültürel, Dinsel/Tinsel Kimlik Kişisel ve Sosyal Değerler Stigmatizasyon Bilişsel Yapı Umut Sosyal Destek Anksiyete Depresyon İntihar girişimi Ekonomik Koşullar ve İstihdam	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.53-73	Ateşçi, F. Ç. ve Diğ. Kanser Hastalarında Psikiyatrik Bozukluklar ve İlişkili Etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 14(2), 145-152. Aslan, Ö., Sekmen, K., Kömürcü, Ş., & Özet, A. (2007). Kanserli hastalarda umut. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(2), 18-24. Tuncay, T. ve Işıkhan, V. (2010). “Psychological Symptoms, Illness-Related Concerns and Characteristics of Relatives of Turkish Patients with Cancer”, Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 11(6), 1659-1667. Işıkhan, V. (2007). Kanser ve Sosyal Destek. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(1), 15-29.
HAFTA 7	- Kanser Deneyiminin Aşamalarına Göre Hastalarım Psikososyal Görevleri Tanı Tedavinin Başlangıcı Tedavinin Yanetkileri Tedavi Sonu Nüks	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.79-99	Tuncay, T. (2010). “Kanserle Başetmede Destek Grupları”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 59-71. Tuncay, T. (2007). "Kronik Hastalıklarla Başetmede Tinsellik", Sağlık ve Toplum, 17(2), 13-20.
HAFTA 8	- Yetişkin Kanser Hastalarına ve Ailelerine Yönelik Sosyal Hizmet Müdahaleleri İzleme Değerlendirme Müdahale İlkeleri Hastalığı anlama Hizmetlere erişim Başetmeye odaklanma Müdahaleler Bireysel danışmanlık Grup çalışması Aile danışmanlığı Davranışsal müdahaleler Yas danışmanlığı Kaynak Kullanımı Eğitim	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.101-134	Zebrack, B., Walsh, K., Burg, M. A., Maramaldi, P., & Lim, J. W. (2008). Oncology social worker competencies and implications for education and training. Social Work in Health Care, 47(4), 355-375. Çavdar, İ. (2011). Kanserli hastanın terminal dönemdeki bakımı. Türk Onkoloji Dergisi, 26(3), 142-147.
HAFTA 9	- Kanser Hastalarının Çocuklarının Psikososyal Gereksinimleri Tanı - tedavi aşaması Sağkalım aşaması Hastalığın İlerlemesi Terminal Hastalık ve Yas	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.151-163
HAFTA 10	Çocukluk Çağı Kanserlerinin Epidemiyolojisi ve Tıbbi Tedavi Yöntemleri	1. Kutluk, T. (2007) “Çocukluk Çağı Kanserleri Epidemiyolojisi”, Tuncer, M. (Ed), Türkiye’de Kanser Kontrolü, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.161-170. 2. Çavdar, A.O. (2009) Çocukluk Çağı Kanserleri, Türkiye Bilimler Akademisi, erişim, 03.02.2012, http://www.tuba.gov.tr/tr/component/content/article/114-guncel-bilgiler/1025-cocukluk-cagi-kanserleri-451.html
HAFTA 11	Çocukluk Çağı Kanserinde Aile Boyutu Aile Üyelerinin Tepkileri Kriz Çocuğun Tepkileri Sosyo-ekonomik Değişkenler Eve Dönüş Remisyon Eğitim ve Okul Sorunları Nüks Terminal Dönem Yas Etik Sorunlar	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.199-235	Er, M. (2006). Çocuk hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49, 155-168. Özdemir, F. K., Şahin, Z. A., & Küçük, D. (2009). Kanserli çocuğu olan annelerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 26, 153-158.
HAFTA 12	Kanserli Çocuk ve Ailesine Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamaları İzleme Klinik Müdahaleler Krize Müdahale Destekleyici Danışmanlık Aile Danışmanlığı Onkoloji Profesyonelleri ile İşbirliği Davranışsal Teknikler Eğitim Savunuculuk Grup çalışması Taburculuk Planlaması Vaka Yönetimi Bakımın Sürekliliği Okul Müdahaleleri Kurumlar arası İşbirliği Yaslı Ailelerle Çalışma Toplum Eğitimi	Stearns, N. M. (Ed.) (1993) Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society, ss.237-254	Kebudi, R. (2006). Terminal dönemde kanserli çocuk ve ailesine yaklaşım. Türk Onkoloji Dergisi, 21(1), 37-41.
HAFTA 13	- Öğrenci Sunumları Meta-Analiz Çalışmaları	Öğrencilerin hazırladıı meta-analiz çalışmaları sunum öncesinde diğer öğrencilerle paylaşılacaktır.
HAFTA 14	- Öğrenci Sunumları Meta-Analiz Çalışmaları	Öğrencilerin hazırladıı meta-analiz çalışmaları sunum öncesinde diğer öğrencilerle paylaşılacaktır.
HAFTA 15	- Genel Değerlendirme

Dersin Resmi Kur Tanımı

Kanser ve psikososyal boyutu, kanserli birey ve ailelere yönelik sosyal hizmet müdahalesi.

Kaynaklar

Zorunlu Metinler

Stearns, N. M. (1993). Oncology social work: a clinician's guide: American Cancer Society.
Tuncay, T. (2009) Genç Kanser Hastalarının Hastalık Anlatılarının Güçlendirme Yaklaşımı Temelinde Analizi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, ss.52-123.
Tuncer, M. (Ed). (2009) Ulusal Kanser Programı (2009-2015), T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss. 22-25.
Tuncer, M. (2007) “Kanserin Ülkemiz ve Dünyada Önemi, Hastalık Yükü ve Kanser Kontrol Politikaları”, Tuncer, M. (Ed), Türkiye’de Kanser Kontrolü, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.5-8.
Kutluk, T., Kars, A. (1992) Kanser Konusunda Genel Bilgiler, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.14-49.
Kutluk, T. (2007) “Çocukluk Çağı Kanserleri Epidemiyolojisi”, Tuncer, M. (Ed), Türkiye’de Kanser Kontrolü, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.161-170.
Çavdar, A.O. (2009) Çocukluk Çağı Kanserleri, Türkiye Bilimler Akademisi, erişim, 03.02.2012, http://www.tuba.gov.tr/tr/component/content/article/114-guncel-bilgiler/1025-cocukluk-cagi-kanserleri-451.html

Önerilen Metinler

Yardım N., Mollahaliloğlu, S. (2007“Türkiye’de Kanser Durumu ve Uluslararası Göstergeler ile Uyumunun Değerlendirmesi”, Tuncer, M. (Ed), Türkiye’de Kanser Kontrolü, T.C. S.B. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, ss.113-130.
Zebrack, B., Walsh, K., Burg, M. A., Maramaldi, P., & Lim, J. W. (2008). Oncology social worker competencies and implications for education and training. Social Work in Health Care, 47(4), 355-375.
Çavdar, İ. (2011). Kanserli hastanın terminal dönemdeki bakımı. Türk Onkoloji Dergisi, 26(3), 142-147.
Işıkhan, V. (2008). Terminal dönemdeki kanser hastalarının ölüm yeri tercihleri. Türk Onkoloji Dergisi, 23(1), 34-44.
Kebudi, R. (2006). Terminal dönemde kanserli çocuk ve ailesine yaklaşım. Türk Onkoloji Dergisi, 21(1), 37-41.
Ateşçi, F. Ç., Oğuzhanoğlu, N. K., Baltalarlı, B., Karadağ, F., Özdel, O., & Karagöz, N. Kanser Hastalarında Psikiyatrik Bozukluklar ve İlişkili Etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 14(2), 145-152.
Aslan, Ö., Sekmen, K., Kömürcü, Ş., & Özet, A. (2007). Kanserli hastalarda umut. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(2), 18-24.
Tuncay, T. ve Işıkhan, V. (2010). “Psychological Symptoms, Illness-Related Concerns and Characteristics of Relatives of Turkish Patients with Cancer”, Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 11(6), 1659-1667.
Tuncay, T. (2010). “Kanserle Başetmede Destek Grupları”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 59-71.
Tuncay, T. (2007). "Kronik Hastalıklarla Başetmede Tinsellik", Sağlık ve Toplum, 17(2), 13-20.
Er, M. (2006). Çocuk hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49, 155-168.
Özdemir, F. K., Şahin, Z. A., & Küçük, D. (2009). Kanserli çocuğu olan annelerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 26, 153-158.
Dedeli, Ö., Fadıloğlu, Ç., & Rüçhan, U. (2008). Kanserli bireylerin fonksiyonel durumları ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. Türk Onkoloji Dergisi, 23(3), 132-139.
Işıkhan, V. (2007). Kanser ve Sosyal Destek. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(1), 15-29.